Selenyum Nedir?
Selenyum bir eser elementtir.
Vücudunuz, üremeden enfeksiyonla savaşmaya kadar birçok temel işlevi için önemli bir mineral olan selenyumdan yararlanır. Farklı gıdalardaki selenyum miktarı, gıdanın yetiştirildiği topraktaki selenyum miktarına bağlıdır. Yağmur, buharlaşma, böcek ilaçları ve pH seviyelerinin tümü topraktaki selenyum seviyelerini etkileyebilir. Nerede yaşarsanız yaşayın, bazı faktörler vücudunuzun selenyum emilimini zorlaştırabilir. Örneğin, aşağıdaki durumlarda selenyum emiliminde zorluk yaşayabilirsiniz:
Diyaliz
HIV
Crohn hastalığı gibi gastrointestinal rahatsızlıklar Ek olarak Graves hastalığı veya hipotiroidizmi olanların, tiroid için koruyucu bir rol oynadığından selenyum alımına özel dikkat göstermeleri gerekir.
Selenyum bir antioksidandır ve enzimlerin bir parçası olarak vücut hücrelerini serbest radikallere karşı korur. Selenyum antioksidan olduğu için vücut ve zihin üzerinde olumlu etkileri vardır. Hücrelerin ve dokuların oksitlenmesini engeller. Selenyum aynı zamanda bir antioksidan olan E vitamini ile sinerjik etkiye sahiptir. Her ikisi de vücudun savunmasını artırır. Bu nedenle, takviye olarak her iki maddeyi birlikte almalısınız (1, 2).
Selenyumun Vücuttaki Fonksiyonları (8, 9)
Antienflamatuar etkisinden dolayı enflamasyonla savaşır
Bioritmin düzenlenmesini destekler
Yaşlanmayı geciktirici özelliklere sahiptir
Omega-3 ile birlikte bilişsel yetenekleri destekler
Tiroid bezinin işleyişi için önemlidir
Haşimato tiroiditi üzerinde olumlu etkiye sahiptir
Kanser hücrelerinin oluşumunu engelleyebilir veya hücre döngülerini durdurabilir
Bağışıklık sistemine yardımcı olur (özellikle virüslere karşı)
Virüs replikasyonunu engelleyerek HIV ile savaşmaya yardımcı olur
Avrupa Sağlık Beyanı (Europäischen Health-Claim) düzenlemelerine göre selenyum için aşağıdaki ifadelere de izin verilmektedir:
Sperm oluşumuna katkıda bulunur
Saç ve tırnakların korunmasına yardımcı olur
Bağışıklık sisteminin normal işleyişine katkıda bulunur
Tiroid fonksiyonuna katkıda bulunur Hücrelerin oksidatif stresten korunmasına yardımcı olur
Günlük Selenyum İhtiyacı Ne Kadardır (3)?
Azalmış selenyum ciddi sağlık sorunlarına neden olabilirken, çok fazla selenyum da toksik olabilir.
Selenyum kaynakları (5):
Selenyum Güçlü Bir Antioksidan Görevi Görür
Antioksidanlar, gıdalardaki serbest radikallerin neden olduğu hücre hasarını önleyen bileşiklerdir. Serbest radikaller, vücudumuzdaki metabolizma süreçlerinde oluşan normal yan ürünlerdir. Genellikle kötü bilinseler de serbest radikaller sağlığınız için çok önemlidir. Vücudumuzu hastalıklardan korumak dahil önemli işlevleri yerine getirirler.
Bununla birlikte sigara, alkol kullanımı ve stres gibi etkenler aşırı miktarda serbest radikallere neden olabilir. Bu durum sağlıklı hücrelere zarar veren oksidatif strese yol açar. Oksidatif stres, kalp hastalığı, Alzheimer ve kanser gibi kronik hastalıkların yanı sıra erken yaşlanma ve inme riskiyle ilişkilendirilmiştir. Selenyum gibi antioksidanlar, serbest radikal sayılarını kontrol altında tutarak oksidatif stresi azaltmaya yardımcı olurlar. Fazla serbest radikalleri nötralize ederek ve hücreleri oksidatif stresin neden olduğu hasardan koruyarak çalışırlar (10).
Bağışıklık Sistemini Güçlendirir
Bağışıklık sistemi vücuda zarar veren bakteri, virüs ve parazitleri belirleyerek bunlarla mücadele eder ve vücudu sağlıklı tutar .Selenyum, bağışıklık sisteminin korunmasında önemli bir rol oynar . Bu antioksidan, vücudunuzdaki oksidatif stresi azaltmaya da yardımcı olur. Böylece enflamasyon azalır ve bağışıklık güçlenir. Yapılan çalışmalarda selenyum takviyeleri grip, tüberküloz ve hepatit C’li kişilerde bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olabileceği gösterilmiştir (11).
Kalp Hastalıkları Riskini Azaltmaya Yardımcı Olur
Selenyum açısından zengin bir beslenme, düşük selenyum seviyelerinin kalp hastalığı riskinin artmasıyla bağlantılı olması nedeniyle kalbinizin sağlıklı kalmasına yardımcı olabilir . Yapılan çalışmalarda kandaki selenyum seviyelerinde % 50’lik bir artışla, kalp hastalığı riskinde % 24’lük bir azalma gözlemlenmiştir. Selenyum, kalp hastalığı için ana risk faktörlerinden biri olan vücudunuzdaki enflamasyon belirtilerini de azaltabilir.
Sonuç olarak selenyum vücuttaki enflamasyonu ve oksidatif stresi azaltarak kalp hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olur. Oksidatif stres ve enflamasyon, aterosklerozla veya arterlerde plak birikmesiyle ilişkilendirilir. Ateroskleroz felç, kalp krizi ve kalp hastalığı gibi tehlikeli sağlık sorunlarına yol açabilir. Selenyumu yaşamınıza dahil etmek, oksidatif stres ve iltihaplanma seviyelerini minimumda tutmanın harika bir yoludur (12).
Nörolojik Hastalıkları Önlemeye Yardımcı Olur
Alzheimer hastalığı, hafıza kaybına neden olan düşünceyi ve davranışı olumsuz etkileyen yıkıcı bir durumdur. Alzheimer hastalığı olan kişilerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Oksidatif stresin parkinson, multipl skleroz ve alzheimer gibi nörolojik hastalıkların hem oluşmasında hem de ilerlemesinde rol oynadığına inanılmaktadır. Yapılan çalışmalar, alzheimer hastalığı olan hastaların kandaki selenyum seviyelerinin daha düşük olduğunu göstermiştir. Ek olarak, bazı çalışmalar hem gıdalardaki hem de takviyelerdeki antioksidanların alzheimer hastalarında hafızayı geliştirebileceğini bulmuştur (6).
Tiroid Sağlığı İçin Önemlidir
Selenyum, tiroid bezinizin düzgün çalışması için önemlidir. Aslında tiroid dokusu, insan vücudundaki diğer herhangi bir organdan daha yüksek miktarda selenyum içerir. Bu güçlü mineral tiroidin oksidatif hasara karşı korunmasına yardımcı olur ve tiroid hormonlarının üretiminde önemli bir rol oynar. Sağlıklı bir tiroid bezi metabolizmayı düzenlediği, büyüme ve gelişmeyi kontrol ettiği için önemlidir.
Selenyum eksikliği, bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırdığı bir tür hipotiroidizm olan Haşimato tiroiditi gibi tiroid hastalıklarıyla ilişkilendirilmiştir. Çünkü yapılan çalışmalarda düşük selenyum seviyelerinin otoimmün tiroidit ve hipotiroidizm riskinin artmasıyla ilişkili olduğu bulunmuştur (7).
Astım Semptomlarını Azaltmaya Yardımcı Olur
Astım, akciğerlerin içine ve dışına hava taşıyan hava yollarını olumsuz etkileyen kronik bir hastalıktır. Solunum yolları iltihaplanır ve daralmaya başlayarak hırıltılı solunum, nefes darlığı, göğüste sıkışma ve öksürük gibi semptomlara neden olur. Astım, vücutta artan oksidatif stres seviyeleri ve iltihaplanma ile ilişkilendirilmiştir. Bazı çalışmalar selenyumun astımla ilişkili semptomları azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermiştir. Araştırmalar, astımı olan kişilerin kandaki selenyum seviyelerinin daha düşük olduğunu göstermektedir (13).
Belirli Kanser Türlerine Yakalanma Riskini Azaltabilir
Oksidatif stresi azaltmanın yanı sıra selenyum, belirli kanser risklerini azaltmaya yardımcı olabilir. Bu durum, selenyumun DNA hasarını ve oksidatif stresi azaltma, bağışıklık sistemini geliştirme ve kanser hücrelerini yok etmesi sebebiyledir. Yapılan çalışmalar yüksek bir selenyum seviyesine sahip olmanın meme, akciğer, kolon ve prostat kanserleri de dahil olmak üzere bazı kanser türlerinin görülme riskini azaltmaya yardımcı olur.
Bununla birlikte bazı araştırmalarda selenyum takviyesinin kanser tedavilerinin yan etkilerini azalttığı da gözlenmiştir (3).
Selenyum Eksikliğinde Neler Görülür?
Selenyum, birçok sistemin işlevini desteklediği için özellikle önemli bir mineraldir. Bunlara endokrin, bağışıklık ve kardiyovasküler sistemler dahildir. Endokrin sistemin bir parçası olan tiroid, organ dokusu ağırlığı başına en yüksek selenyum konsantrasyonuna sahip organdır. Selenyum eksikliği ile belirli kanser türleri arasında bir bağlantı olabileceği öne sürülmektedir. Selenyum eksikliği bir dizi semptom üretebilir (3, 14).
Selenyum eksikliği bağışıklık sistemi bozukluklarına, sperm üretiminde azalmaya ve bozulmuş kas fonksiyonuna yol açar.
REFERANSLAR
-
Rayman MP. The importance of selenium to human health. Volume 356, Issue 9225, 15 July 2000, Pages 233-241. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(00)02490-9
-
Rayman MP. Selenium and human health. Volume 379, Issue 9822, 31 March–6 April 2012, Pages 1256-1268. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(11)61452-9
-
Dennert G, Zwahlen M, Brinkman M. Selenium for Preventing Cancer. Cochrane Database of Systematic Reviews (2011). https://doi.org/10.1002/14651858.CD005195.pub2
-
Institute of Medicine, Food and Nutrition Board. Dietary Reference Intakes: Vitamin C, Vitamin E, Selenium, and Carotenoids. National Academy Press, Washington, DC, 2000
-
U.S. Department of Agriculture, Agricultural Research Service. FoodData Central, 2019
-
Shadar A, Patel KV, Semba RD. Plasma selenium is Positively Related to Performance in Neurological Tasks Assessing Coordination and Motor Speed. https://doi.org/10.1002/mds.23218
-
Ventura M, Melo M, Carrilho F. Selenium and Thyroid Disease: From Pathophysiology to Treatment. Volume 2017 |Article ID 1297658 | https://doi.org/10.1155/2017/1297658
-
Youcef M, Jean-Luc H, Louis I. Selenium in the Environment, Metabolism and Involvement in Body Functions. Molecules 2013, 18(3), 3292-3311; https://doi.org/10.3390/molecules18033292
-
Vinceti M, Wie ET, Malagoli C. Adverse Health Effects of Selenium in Humans. Reviews on Environmental Health (2001), 16(4). doi:10.1515/reveh.2001.16.4.233
-
Baraboĭ VA, Shestakova EN. Selenium: the biological role and antioxidant activity. Ukr Biokhim Zh (1999). Jan-Feb 2004;76(1):23-32. PMID: 15909414
-
Kiremidjian-Schumacher L, Roy M. Selenium and immune function. Zeitschrift fur Ernahrungswissenschaft, 01 Jan 1998, 37 Suppl 1:50-56. PMID: 9558729
-
Jua W, Lia X, Lia Z. The effect of selenium supplementation on coronary heart disease: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of Trace Elements in Medicine and Biology Volume 44, December 2017, Pages 8-16. https://doi.org/10.1016/j.jtemb.2017.04.009
-
Norton RL, Hoffmann PR. Selenium and asthma. Molecular Aspects of Medicine Volume 33, Issue 1, February 2012, Pages 98-106. https://doi.org/10.1016/j.mam.2011.10.003
-
Shreenath AP, Ameer MA, Dooley J. Selenium Deficiency. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan. 2021 23. PMID: 29489289
-
Morris VC, Levander OA. Selenium Content of Foods. The Journal of Nutrition, Volume 100, Issue 12, December 1970, Pages 1383–1388. https://doi.org/10.1093/jn/100.12.1383