AĞIR METAL ŞELASYONUNDA KORİANDER

Cıva Toksisitesi ve Kan-Beyin Bariyeri

Koriander’in ağır metal arındırma protokolündeki yerinin önemine değinmeden önce diş hekimliğinde çokça dolgu maddesi olarak yer almış olan bir gümüş, kalay ve bakır alaşımının cıva ile karıştırılmış hali olan amalgamdan bahsetmek gerekir. Amalgamda karışımın %45-50’sini oluşturan cıvanın kullanılma nedeni cıvanın metalleri birbirine bağlayarak karışımı dayanıklı bir dolgu malzemesi haline getirebilmesidir. Diş hekimleri amalgamı ucuz olması, kolay kullanımı ve uzun yıllar dayanması sebebiyle senelerce diğer dolgulara tercih etmişlerdir. Amalgam dolgulardan cıva sürekli olarak herhangi bir provokasyon olmasa dahi buharlaşır. Cıvanın buharlaşma miktarı özellikle amalgam dolgu yaparken, düzeltilirken veya çıkartırken ama ayrıca çiğnerken ve çok asidik veya sıcak içeceklerde ve başka metallerin varlığında artar. Hidrofob ve lipofil olan cıva buharı oksijene bağlanmaz, %100’ü burun-ağız mukozasından ve dişlerin alveoler bölümünden emilir. Plazmada cıvanın %50’si eritrositlere bağlanırken %50’si de serbest olarak dolaşır. Eritrositlerde cıva %90 metilcıva olarak bulunur. Cıvanın lipofilitesi (yağda çözünür-yağ sever) ve serbest olarak dolaşımda bulunabilme kapasitesi onun hızlı bir şekilde organlara gitmesini ve ban-beyin bariyerini geçmesini sağlar. Organlara özellikle de lipofilitesi nedeniyle beyine ulaştığında hücre membranını kolaylıkla geçen cıva (Hg) çok toksik olan Hg⁺⁺’a okside edilir. Cıvanın bu formu özellikle sülfür (tiyol grubu) içeren proteinlere (örneğin; sistein aminoasidine) sıkıca bağlanır (5). Beyin dokusuna geçtikten sonra proteinlere bağlanmış olduğundan bir daha geri dönemez ve santral sinir sisteminde kalır. Öyle k, beyinde nöronların içine girip proteinlere bağlanan cıvanın yarılanma ömrü 13-28 yıldır.

Hücre içine giren cıva (Hg⁺⁺) DNA’daki Timidin ve Urasil nükleik asitlerine bağlanarak hücresel DNA hasarına neden olur. Mitokondriyal DNA hasarı sonrasında mitokondrilerde fonksiyon bozukluğu hatta ölüme sebebiyet verir. Hücrede mitokondrilerin ölümü veya hasarı sonucu enerji kazanımı azalınca kronik yorgunluk, bitkinlik gibi semptomlar ortaya çıkar.

Periferik sinir sisteminde de sinir hücrelerinde bulunan Hg⁺⁺, hücrenin gövde proteini olan Tubulin’e bağlanıp onu hasara uğratır. Sinir hücresinin aksonunda bulunan mikrotubulin hücre içine giriş ve çıkışı düzenleyen boru şeklinde bir yapı olduğundan sinir hücresinin transport sistemi bozulur, hücre içine girmiş cıva yeniden hücre dışına çıkartılamaz.

Sinir hücresi dışındaki hücrelerde ise cıva hücre membranının iyon kanallarını bozduğundan hücre içinde biriken Hg⁺⁺ artan konsantrasyonlarda bu kanalların tamamen bozulmasına neden olduğundan cıvanın hücre dışına çıkması engellenir.

Klasik kimyasal şelasyon tedavisinde kullanılan şelatörler (DMSA ve/veya DMPS vb.) cıvayı hücre içinden çıkartıp böbrekler üzerinden atılabilecek şekle getirerek idrar yolu ile atılmasını sağlar. Ancak bunu yaparken zaten öncesinde genelde hasarlı olan böbreğe artan bir yük bindirdiklerinden hastanın semptomlarını da kötüleştirme ihtimalleri yüksek olur. Sıklıkla böbrekler cıva toksisitesinde artık cıvayı hiç atamaz duruma da gelebilir. Ağır cıva zehirlenmelerinde idrarda ancak eser miktarda cıvanın görülme nedeni de budur.

Cıvanın beden tarafından uygulanılan doğal atılımı kısmen idrar, daha çok feçes yolu ile bağırsak ve çok az miktarda da saç üzerindendir. Doğal şelatörlerin (Koriander…) hepsi bağırsak yolu ile atılımı destekler. Kimyasal şelatörlerin Koriander’e üstünlükleri şelasyonun derecesi olup bunlar özellikle akut ve ağır zehirlenmelerde tercih edilir. Doğal ajanlar ise daha sık kronik toksisitede kullanılıp vücuttan ağır metal atılımının yavaş, güvenli ve böbrekleri koruyarak olmasını sağlarlar (6).

Koriander kan-beyin bariyerini geçerek beyin veya sinir sisteminde depolanan cıva, kadmiyum, kurşun ve alüminyum gibi ağır metalleri mobilize edip oradan çıkartabildiği bilinen tek ajandır (7, 8, 9, 10). Hücre içinden (beyin, periferik sinir sistemi ve diğer dokular) çıkardığı ağır metallerin bağ dokusuna geçmesini yani relokasyonlarını sağlar. Kromu, bakırı, demiri, çinkoyu, kurşunu, nikeli ve kadmiyumu hücre içinden çıkarma kapasitesi vardır (11, 12).

Koriander santral sinir sistemi ve kemiklerde özellikle cıva, kadmiyum, kurşun ve alüminyum gibi nörotoksinleri hücre dışına çıkartıp mobilize olmalarını sağlar. Hücre içinden Koriander ile çıkartılıp mobilize olmuş nörotoksinler bağ dokusuna yerleşirler.

Vücut, nörotoksinleri sahip olduğu itrah organları (böbrekler, karaciğer, cilt, solunum…) ile elimine etmeye çalışır. Genelde atık madde safra yolu ile ince bağırsağa iletilip gastrointestinal sistem ile atılır.  Ancak birçok nörotoksin lipofil/nörotrop doğası nedeniyle bağırsaklarda bulunan enterik sinir sistemi tarafından geri emilir.  Enterik sinir sisteminde omurilikten daha fazla nöron bulunur. Aksonal transport ile omuriliğe (sempatik nöronlar) veya beyin sapına (parasempatik nöronlar) ve buralardan da beyine geri taşınan hem yeni alınmış, hem hücre içinden yeni mobilize olmuş nörotoksinlerin beyine geri dönmemeleri için bunları atacak maddelerin (Chlorella ve Barlauch) vücutta hazır bulunması gerekir. Arındırma tedavisi, hasta ile doktorun tam işbirliği içinde, hastanın bilgilendirilmesi ve tedaviye uyumunun sağlanması ile uzun sürede sağlanır. Şelasyon tedavisinde fitoşelatörlerin hepsi belirli bir uyum içinde ve birlikte kullanıldığında, beraberinde nöralterapi ile kombine edilip, barsak ve karaciğer regülasyonu da tedaviye eklendiğinde gerçek arınmaya ulaşmada başarı şansı çok artar.